ကျွန်တော်တို့ ခန္ဓာကိုယ်ထဲမှာ နေ့ရောညပါ မရပ်မနား အလုပ်လုပ်နေတဲ့ သူရဲကောင်းတစ်ယောက်ရှိပါတယ်။ သူက အသိအမှတ်ပြုမှုလည်း မတောင်းဆိုဘူး၊ ပင်ပန်းတဲ့အကြောင်းလည်း တော်ရုံတန်ရုံ မညည်းညူတတ်ပါဘူး။ သူ့ကို ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ "အကြီးဆုံး စက်ရုံ" လို့ ခေါ်ဆိုနိုင်သလို၊ "တိတ်တဆိတ် အလုပ်လုပ်နေတဲ့ အစောင့်အရှောက်" လို့လည်း တင်စားနိုင်ပါတယ်။ သူကတော့ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ "အသည်း" ပါပဲ။ အစားအသောက်တွေကနေ အာဟာရဓာတ်တွေ ထုတ်လုပ်ပေးတာ၊ သွေးထဲက အဆိပ်အတောက်တွေကို စစ်ထုတ်ပေးတာကနေ ခန္ဓာကိုယ်အတွက် လိုအပ်တဲ့ စွမ်းအင်တွေကို သိုလှောင်ပေးတာအထိ အရေးကြီးတဲ့ တာဝန်ပေါင်း ရာနဲ့ချီကို ထမ်းဆောင်နေပါတယ်။

ဒီလို တာဝန်ကျေပွန်တဲ့ အသည်းဟာ သူ့မှာ ဒဏ်ရာဒဏ်ချက်တွေ အတော်လေး မပြင်းထန်မချင်း နာကျင်တဲ့ လက္ခဏာကို မပြတတ်ပါဘူး။ ဒါကြောင့်ပဲ ကျွမ်းကျင်သူတွေက အသည်းရောဂါကို "တိတ်တဆိတ်လူသတ်သမား" လို့တောင် တင်စားခေါ်ဝေါ်ကြတာပါ။ ဒါပေမဲ့ သူ လုံးဝအသံမပေးတာတော့ မဟုတ်ပါဘူး။ သူ ပင်ပန်းနွမ်းနယ်လာတဲ့အခါ၊ ထိခိုက်ပျက်စီးလာတဲ့အခါ ခန္ဓာကိုယ်ကနေတစ်ဆင့် သိမ်မွေ့တဲ့ သတိပေးလက္ခဏာ (whispers) တွေ ထုတ်လွှင့်လေ့ရှိပါတယ်။ အဲဒီ တိုးတိုးလေးပြောတဲ့ စကားသံတွေကို အချိန်မီ နားထောင်တတ်ဖို့ကသာ အရေးကြီးတာပါ။

ခန္ဓာကိုယ်က ပြလာတဲ့ ထင်ရှားတဲ့ သဲလွန်စများ

အသည်းရဲ့ ကျန်းမာရေး ယိုယွင်းလာပြီဆိုရင် အမြင်အားဖြင့် သိသာတဲ့ လက္ခဏာတွေကို အရင်ဆုံး စပြလေ့ရှိပါတယ်။ လူတိုင်းသိထားတဲ့ အသားဝါခြင်း၊ မျက်လုံးအဖြူသားတွေ ဝါလာခြင်း (Jaundice) က အထင်ရှားဆုံးပါပဲ။ ဒါဟာ အသည်းက ဘီလီရူဘင် (Bilirubin) လို့ခေါ်တဲ့ အဝါရောင်ခြယ်ပစ္စည်းကို ကောင်းကောင်း မစစ်ထုတ်နိုင်တော့တဲ့ လက္ခဏာပါ။ နောက်ထပ် သတိထားသင့်တာကတော့ ဆီးအရောင် ရင့်လာတာ (လိမ္မော်ရောင်၊ ဒါမှမဟုတ် ကိုကာကိုလာ အရောင်ဘက်ရောက်အောင် ရင့်လာတာ) နဲ့ ဝမ်းအရောင် ဖျော့တော့သွားတာတွေပါပဲ။ ဒါတွေအားလုံးက အသည်းရဲ့ စစ်ထုတ်ရေးစနစ်မှာ တစ်ခုခု မှားယွင်းနေပြီဆိုတာကို ညွှန်ပြနေတဲ့ အချက်ပြမီးတွေပါပဲ။

ဒီလို အမြင်ပိုင်းဆိုင်ရာ လက္ခဏာတွေအပြင် ခန္ဓာကိုယ်က တုံ့ပြန်တဲ့ ခံစားမှုတွေကိုလည်း လျစ်လျူရှုလို့ မရပါဘူး။ အကြောင်းရင်းမရှိဘဲ အမြဲတမ်းလိုလို မောပန်းနွမ်းနယ်နေတာမျိုးဟာ အသည်းက ခန္ဓာကိုယ်အတွက် စွမ်းအင်ကို ကောင်းကောင်းမထုတ်လုပ်ပေးနိုင်တော့တာကြောင့် ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ ဗိုက်ရဲ့ ညာဘက်အပေါ်ပိုင်း၊ နံရိုးအောက်နားတစ်ဝိုက်မှာ နာကျင်တာ၊ အောင့်တာ၊ ဒါမှမဟုတ် ဖောင်းတင်းတင်းဖြစ်ပြီး မအီမသာ ခံစားနေရတာကလည်း အသည်းရောင်ရမ်းနေတာရဲ့ လက္ခဏာတစ်ခု ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ တစ်ခါတလေမှာတော့ အရေပြားပေါ်မှာ အကြောင်းရင်းမရှိဘဲ ယားယံတာတွေ ဖြစ်လာတတ်ပါတယ်။ ဒါဟာ အသည်းက စွန့်ထုတ်ရမယ့် သည်းခြေဆား (bile salts) တွေ သွေးထဲမှာ စုပုံလာပြီး အရေပြားအောက်ကို ရောက်လာလို့ ဖြစ်ရတာပါ။

ကျန်းမာရေးကို ပြန်လည်တည်ဆောက်ခြင်း - အသည်းကို ဘယ်လိုကာကွယ်မလဲ

ဒီလို သတိပေးလက္ခဏာတွေ မဖြစ်လာခင်မှာကတည်းက ကျွန်တော်တို့ရဲ့ နေထိုင်စားသောက်မှုပုံစံကို ပြုပြင်ပြောင်းလဲပြီး အသည်းကို ကြိုတင်ကာကွယ်ထားနိုင်ပါတယ်။ ပထမဆုံးနဲ့ အရေးကြီးဆုံးကတော့ အစားအသောက်ပါပဲ။ အဆီများတဲ့ အကြော်အလှော်တွေ၊ သကြားဓာတ်များတဲ့ အချိုရည်နဲ့ သရေစာတွေ၊ ပြုပြင်ထားတဲ့ အသင့်စားအစားအစာတွေကို တတ်နိုင်သလောက် လျှော့ချရပါမယ်။ အဲဒီအစား လတ်ဆတ်တဲ့ ဟင်းသီးဟင်းရွက်၊ အသီးအနှံနဲ့ အမျှင်ဓာတ်ကြွယ်ဝတဲ့ ကောက်နှံတစ်ခုလုံး (whole grains) ကို ပိုပြီးစားသုံးပေးသင့်ပါတယ်။

ဒုတိယအချက်ကတော့ ကိုယ်အလေးချိန်ကို ထိန်းသိမ်းဖို့ပါပဲ။ အဝလွန်ခြင်းနဲ့ အထိုင်များခြင်းက အရက်ကြောင့်မဟုတ်တဲ့ အသည်းအဆီဖုံးရောဂါ (Non-alcoholic fatty liver disease - NAFLD) ကို ဖြစ်စေတဲ့ အဓိကတရားခံပါ။ ဒါကြောင့် တစ်ပတ်ကို အနည်းဆုံး မိနစ် ၁၅၀ လောက် ချွေးထွက်စေတဲ့ ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားမှုတစ်ခုခု (ဥပမာ - လမ်းမြန်မြန်လျှောက်ခြင်း၊ ပြေးခြင်း၊ စက်ဘီးစီးခြင်း) ပုံမှန်လုပ်ပေးတာက အသည်းအတွက်ရော ခန္ဓာကိုယ်တစ်ခုလုံးအတွက်ပါ အကျိုးရှိစေပါတယ်။

နောက်ဆုံးအနေနဲ့ အရက်နဲ့ ဆေးဝါးတွေကို သတိနဲ့ ချဉ်းကပ်ဖို့ပါပဲ။ အရက်ဟာ အသည်းကို တိုက်ရိုက်ပျက်စီးစေတဲ့ အဆိပ်အတောက်တစ်ခုဆိုတာ လူတိုင်းနားလည်ထားသင့်ပါတယ်။ အကိုက်အခဲပျောက်ဆေးတွေ၊ အထူးသဖြင့် ပါရာစီတမော (Paracetamol) ကို လိုအပ်တာထက် ပိုသောက်တာ၊ ရေရှည်စွဲသောက်တာမျိုးကို ရှောင်ကြဉ်ရပါမယ်။ မည်သည့်ဆေးဝါးကိုမဆို ဆရာဝန်ရဲ့ ညွှန်ကြားချက်နဲ့အညီသာ သောက်သုံးတာက အလုံခြုံဆုံးပါပဲ။

နိဂုံးချုပ်အနေနဲ့

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ အသည်းဟာ အသံတိတ်အဖော်မွန်တစ်ယောက်လိုပါပဲ။ သူ ပင်ပန်းနွမ်းနယ်လာတဲ့အခါ ထုတ်လွှင့်တဲ့ သေးငယ်တဲ့ သတိပေးလက္ခဏာလေးတွေကို ဂရုတစိုက် နားထောင်ပေးခြင်းအားဖြင့် သူ့ကို ကျေးဇူးဆပ်နိုင်ပါတယ်။ သင့်ခန္ဓာကိုယ်က ပေးပို့နေတဲ့ အချက်ပြမှုတွေကို ဘယ်တော့မှ လျစ်လျူမရှုပါနဲ့။ ဒီဆောင်းပါးမှာ ဖော်ပြထားတဲ့ လက္ခဏာတွေထဲက တစ်ခုခုကို သင်ကိုယ်တိုင် ဒါမှမဟုတ် သင့်ချစ်ခင်ရသူတွေမှာ သတိထားမိတယ်ဆိုရင် ကျွမ်းကျင်တဲ့ ဆရာဝန်နဲ့ အမြန်ဆုံးပြသပြီး ကျန်းမာရေးစစ်ဆေးမှု ခံယူဖို့ တိုက်တွန်းလိုပါတယ်။

သင့်ရဲ့ အသည်းကို ဂရုစိုက်ပါ။ သူကလည်း သင့်ကို ကျန်းမာသက်ရှည်စွာနဲ့ ဘဝကို ပျော်မွေ့နိုင်အောင် ပြန်လည်စောင့်ရှောက်ပေးပါလိမ့်မယ်။